Jak wiadomo, wykładowcy dzielą się na dwie grupy. Jedni zaczynają wykład słowami „Już Platon i Arystoteles...”, drudzy: „Jeszcze Platon i Arystoteles”. A zatem: już Platon i Arystoteles znali pojęcie philantropos [gr.], oznaczające człowieka kochającego ludzi, działającego bezinteresownie, który udziela pomocy finansowej lub materialnej potrzebującym.
Pojęcie crowdfundingu nie sięga czasów starożytnych, ale sama idea nie jest zupełnie nowym zjawiskiem. Finansowe wspieranie różnorodnych inicjatyw jest przecież nierozłącznie związane z rozwojem sztuki, religii czy wynalazczości. Przykładowo, rezultatem kampanii „crowdfundingowej” zorganizowanej w 1884 r. w Nowym Jorku było pozyskanie od około 160 tys. osób ponad 100 tysięcy dolarów, co pozwoliło sfinalizować budowę i instalację w tym mieście Statuy Wolności [1]. Z kolei w Krakowie, zbiorowym wysiłkiem mieszkańców miasta, zbudowano w latach 1820-1823 Kopiec Kościuszki. Udział w usypywaniu i finansowaniu Kopca traktowano wówczas jako patriotyczny obowiązek.
Co to jest crowdfunding?
Jednym z kluczowych czynników powodzenia różnorodnych przedsięwzięć jest pozyskiwanie środków finansowych na ich realizację. Szczególnie znaczenie ma to dla indywidualnych przedsiębiorców i małych przedsiębiorstw, które często natrafiają na barierę finansową wynikającą z rozmiaru przedsiębiorstwa, braku zdolności historii kredytowej czy mało opłacalnego (z perspektywy banku) przedmiotu działalności. Żmudny proces poszukiwań kredytodawcy, drobiazgowe gromadzenie wymaganej dokumentacji, długi czas oczekiwania są w stanie zniechęcić niejednego innowatora, twórcę czy niszowego producenta.
Internet, który rozszerzył możliwości pozyskiwania informacji oraz promocję pomysłów i produktów, wpłynął też na rozwój crowdfundingu. Platformy internetowe pośredniczą w kontaktach pomiędzy inwestorami a osobami, które poszukują wsparcia kapitałowego.
Rysunek 1. Idea crowdfundingu
Źródło: http://insertmedia.office.microsoft.com
Pierwotnie cel zbiórek crowdfundingowych miał wyłącznie charakter biznesowy – obecnie nie zawęża się do finansowania społecznościowego tylko do projektów komercyjnych. Crowdfunding to „działania podejmowane w Internecie lub podobnych kanałach komunikacji, które służą pozyskiwaniu środków finansowych od dużej liczby potencjalnych darczyńców” [2].
Charakterystyczne dla crowdfundingu są następujące cechy [1]:
- ustalony cel zbiórki – inwestor wspomaga konkretny projekt, a nie całą organizację;
- prośba o wsparcie przedsięwzięcia jest kierowana do nieograniczonej grupy potencjalnych darczyńców,
- wsparcie finansowe (zazwyczaj w postaci drobnych kwot) jest przekazywane poprzez platformy płatności elektronicznych.
W większości zbiórek crowdfundingowych pojawia się świadczenie zwrotne, czyli nagroda lub kwota pieniężna, którego wartość jest zazwyczaj określona na początku zbiórki.
Wśród form crowdfundingu można wyróżnić 3 główne rodzaje (patrz rysunek 2).
Rysunek 2. Rodzaje crowdfundingu
Źródło: opracowanie własne na podstawie [3] i [4]
W crowdfundingu pożyczkowym instytucja wspierająca projekt może oczekiwać świadczenia zwrotnego w postaci odsetek od wpłat; wsparcie może mieć charakter mikropożyczek (niewielkie kwoty) lub pożyczek społecznych (większe sumy przekazywane na cele biznesowe bądź konsumpcyjne).
Crowdfunding udziałowy polega na zaoferowaniu inwestorom (indywidualnym lub instytucjom) prawa do udziału w zyskach z projektu, akcji przedsiębiorstwa lub dłużnych papierów wartościowych jako wynagrodzenia za wsparcie projektu.
Crowdfunding charytatywny wyróżnia brak świadczenia zwrotnego dla darczyńców lub nagrody o charakterze niefinansowym. Stąd dotyczy on najczęściej projektów społecznych i działalności filantropijnej. Bywa, że nagrodą dla wspierających jest gotowy produkt, którego wytworzenie było celem zbiórki.
Równocześnie wciąż powstają nowe odmiany finansowania społecznościowego, łączące cechy różnych modeli (crowdfunding hybrydowy).
Charakterystyka platform crowdfundingowych.
Crowdfunding wykorzystuje elektroniczne kanały płatności i komunikacji dla realizacji zbiórek pieniężnych pozyskiwanych od dużej grupy darczyńców na jasno określony cel. Działania te prowadzone są poprzez platformy crowdfundingowe, czyli strony internetowe wyposażone w infrastrukturę umożliwiającą realizację mikropłatności.
Platformy crowdfundingowe łączą ludzi z różnych części świata umożliwiając im realizację różnorodnych projektów i przedsięwzięć. Różni je zasięg geograficzny, tematyka, forma własności, model crowdfundingu, wielkość pobieranych prowizji [5]. Szacuje się, że w skali światowej funkcjonuje około 2000 platform [6], zaś w Polsce jest ich ponad 20.
Biorąc pod uwagę tematykę platform crowdfundingowych można wyróżnić platformy uniwersalne (bez wyraźnie nakreślonego obszaru działania) i platformy specjalistyczne.
Do polskich platform uniwersalnych zaliczyć można portale: PolakPotrafi.pl, wspieram.to, wspólnyprojekt.pl.
Do platform specjalistycznych funkcjonujących w Polsce należą portale z określonym spektrum wspieranych projektów:
- filantropia (model donacyjny): Zrzutka.pl, pomagamy.im, siepomaga.pl, pomagam.pl,
- kultura: WspieramKulture.pl, MegaTotal.pl, Patronite,
- sport: StwórzMistrza, fans4clube.com,
- nauka: ScienceShip,
- biznes (model udziałowy): Beesfund, findfunds, crowdangels.pl.
Wymienione platformy różni nie tylko zakres wspieranych przedsięwzięć, ale też odmienne zasady organizacji zbiórek, wsparcia oferowanego użytkownikom (komunikacja z darczyńcami, pomoc w planowaniu kampanii, weryfikacja użytkowników), pobierane opłaty i prowizje; na przykład niektóre platformy w regulaminie określają, że zebrana kwota zostanie wypłacona, tylko gdy cel finansowy zostanie zrealizowany w 100%; inne natomiast przekazują organizatorom zbiórki kwotę, którą udało się zebrać, niezależnie od tego, czy zakładany limit został osiągnięty czy nie.
W większości przypadków platformy crowdfundingowe oferują wiele funkcjonalności wspomagających organizację zbiórek; wyróżnia je też stosunkowo prosty interfejs przyjazny dla mało doświadczonego informatycznie użytkownika. Zazwyczaj nazwa platformy jest zarazem adresem strony internetowej, co ułatwia darczyńcom odnalezienie zbiórki.
Crowdfunding staje się coraz bardziej popularną formą finansowania przedsięwzięć. Jednak nadal, nawet na największych platformach crowdfundingowych, zrealizowanych zostaje nie więcej niż 50% wszystkich projektów. Spowodowane jest to głównie słabym przygotowaniem pomysłodawców oraz próbą realizacji projektów nie do końca przemyślanych. Należy mieć jednak nadzieję, że w miarę rozpowszechniania wiedzy na temat crowdfundingu i ewolucji dostępnych rozwiązań coraz więcej twórców i przedsiębiorców będzie wykorzystywać siłę finansowania społecznościowego.
Bibliografia
[1] Pluszyńska, A., Szopa, A. (red.) (2018), Crowdfunding w Polsce. Kraków: Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego.
[2] American Heritage Dictionary (2019). https://www.ahdictionary.com/word/search.html?q=crowdfunding (30.09.3019).
[3] Dziuba, D. (2012). Rozwój systemów crowdfundingu – modele, oczekiwania i uwarunkowania. Problemy zarządzania, vol. 10, nr 3, 83-103.
[4] Mikołajczak, P. (2017). Źródła i instrumenty finansowego wsparcia przedsiębiorstw społecznych. Poznań: Wyd. Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu.
[5] Malinowski, B. (2019). Przewodnik po polskich platformach crowdfundingowych. https://wethecrowd.pl/przewodnik-platformy-crowdfunding/(30.09.2019).
[6] Gałkiewicz, M., Gałkiewicz D. (2018). Crowdfunding Monitor 2018. An Overview of European Projects Financed on Startnext and Kickstarter Platforms between 2010 and mid-2017. Szczecin: Bermag.
Dr inż. Ewa Prymon-Ryś
AGH Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie, Wydział Zarządzania
