W 2023 r. uchwalono nowelizację ustawy o planowaniu przestrzennym, a przepisy te są stopniowo wprowadzane do polskiego porządku prawnego.
W zamierzeniu autorów, przyjęte zmiany mają przyczynić się do zwiększenia przejrzystości procesów urbanistycznych i zakładają m.in. wprowadzenie: planu ogólnego zamiast studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, czy też zintegrowanych planów inwestycyjnych.
Wspomniana nowelizacja stanowi wielkie wyzwanie dla samorządu terytorialnego, zwłaszcza szczebla gminnego, stąd też każde wsparcie przy wdrażaniu nowych przepisów wydaje się pożądane.
Do inicjatyw wspierających realizację reformy systemu planowania przestrzennego w Polsce zalicza się projekt pt. „Nowy model regionalnego i miejscowego planowania przestrzennego dla zapewnienia odporności i bezpieczeństwa struktury przestrzennej Polski w kontekście współczesnych wyzwań rozwojowych” (ReActPlan). Jego celem jest wypracowanie i przygotowanie do wdrożenia modelowych rozwiązań w zakresie: zwiększenia odporności i bezpieczeństwa przestrzeni Polski w kontekście kluczowych wyzwań rozwojowych, planowania regionalnego i sublokalnego (miejscowego) oraz realizacji inwestycji publicznych w systemie planowania przestrzennego. Partnerami projektu są: Instytut Rozwoju Miast i Regionów (IRMiR) – lider konsorcjum, Ministerstwo Rozwoju i Technologii (MRiT) oraz Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie (UEK). ReActPlan dąży do opracowania modelowych rozwiązań w zakresie planowania przestrzennego, które zwiększą odporność i bezpieczeństwo struktury przestrzennej Polski w obliczu współczesnych wyzwań rozwojowych. Główne cele projektu to:
- Stworzenie solidnych podstaw merytorycznych dla spójnego i przewidywalnego systemu planowania przestrzennego w Polsce,zintegrowanego ze znowelizowanym systemem zarządzania rozwojem.
- Wzmocnienie roli planowania przestrzennego w zapewnianiu odporności i bezpieczeństwa kraju przed różnymi zagrożeniami.
- Wzmacnianie zdolności kadry planistycznej do kształtowania i prowadzenia polityki przestrzennej w nowym modelu.
- Wzmocnienie proaktywnej postawy systemu planowania przestrzennego wobec zmian społeczno‑ekonomicznych, środowiskowych oraz wyzwań rozwojowych. S
- tworzenie trwałej platformy współpracy między różnymi środowiskami w zakresie zarządzania i gospodarowania przestrzenią w Polsce.
- Zwiększenie świadomości decydentów i społeczeństwa na temat wartości przestrzeni oraz potrzeby jej ochrony.
ReActPlan przewiduje wypracowanie szeregu produktów, tóre wpłyną na zmianę podejścia do zarządzania przestrzenią w Polsce. Produkty te będą obejmować:
- Rzetelne podstawy merytoryczne dla spójnego systemu planowania przestrzennego.
- Narzędzia i rozwiązania planistyczne zwiększające odporność przestrzeni na kluczowe wyzwania rozwojowe.
- Rozwinięte koncepcje odporności przestrzennej w kontekście planowania regionalnego i sublokalnego.
- Działania wzmacniające kapitał ludzki w zakresie prowadzenia polityki przestrzennej w nowym modelu.
- Narzędzia umożliwiające proaktywne reagowanie na zmiany społeczno‑ekonomiczne i środowiskowe.
- Trwałą platformę współpracy między różnymi środowiskami zajmującymi się zarządzaniem przestrzenią.
W rezultacie realizacji projektu ReActPlan nastąpi:
- Opracowanie nowego modelu planowania przestrzennego.
- Usystematyzowanie i rozwój istniejącego stanu wiedzy w zakresie koncepcji odporności przestrzennej.
- Waloryzacja przestrzeni Polski pod kątem odporności na kluczowe wyzwania rozwojowe.
- Przegląd zagranicznych doświadczeń w sferze regionalnego i funkcjonalnego planowania przestrzennego.
- Synteza dotychczasowych krajowych doświadczeń regionalnego i funkcjonalnego planowania przestrzennego.
- Przeprowadzenie pilotażu rozwiązań w zakresie nowego modelu planowania regionalnego i funkcjonalnego w Polsce.
Reasumując, projekt ReActPlan wpisuje się w działania mające na celu zmianę podejścia do zarządzania przestrzenią w Polsce, bazując na doświadczeniach krajowych i zagranicznych.
dr Piotr Kopyciński, Małopolska Szkoła Administracji Publicznej, Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie
