Sztuczna inteligencja (AI) jest jedną z najważniejszych technologii XXI wieku, która ma potencjał przekształcenia różnych sektorów gospodarki, od medycyny po przemysł rozrywkowy. Mimo, że AI oferuje ogromne korzyści, niesie ze sobą również liczne wyzwania, które muszą zostać rozwiązane, aby technologia ta mogła być w pełni wykorzystana w sposób bezpieczny i etyczny.
Jednym z najważniejszych wyzwań związanych z AI jest kwestia etyki i uprzedzeń. Modele AI są trenowane na dużych zbiorach danych, które mogą zawierać ukryte uprzedzenia i dyskryminacje. Przykłady takich problemów można znaleźć w systemach rekrutacyjnych, które preferują kandydatów określonej płci lub rasy, oraz w algorytmach decydujących o przyznawaniu kredytów, które mogą niesprawiedliwie oceniać osoby z określonych grup społecznych. Badania przeprowadzone przez ProPublica wykazały, że algorytmy używane w systemach sądowniczych do przewidywania recydywy były rasistowsko uprzedzone, częściej klasyfikując czarnoskórych oskarżonych, jako osoby o wysokim ryzyku ponownego popełnienia przestępstwa w porównaniu do białych oskarżonych. Aby zaradzić temu problemowi, konieczne jest opracowanie bardziej przejrzystych i sprawiedliwych metod trenowania modeli AI oraz wdrożenie rygorystycznych mechanizmów monitorowania i audytu.
W dobie big data, gromadzenie i przetwarzanie ogromnych ilości informacji stało się normą. AI wykorzystuje te dane do uczenia się i doskonalenia swoich modeli, co rodzi poważne obawy dotyczące prywatności. Wycieki danych, niewłaściwe wykorzystanie informacji oraz brak transparentności w sposobie przetwarzania danych przez firmy technologiczne mogą prowadzić do naruszeń prywatności użytkowników. Przykładem może być skandal związany z Cambridge Analytica, gdzie dane milionów użytkowników Facebooka zostały niewłaściwie wykorzystane do celów politycznych, co miało wpływ na wyniki wyborów w różnych krajach. Aby zapewnić odpowiednią ochronę prywatności, konieczne jest wprowadzenie surowych regulacji dotyczących gromadzenia, przechowywania i wykorzystywania danych osobowych.
Szybki rozwój AI wiąże się również z nowymi zagrożeniami dla bezpieczeństwa. AI może być wykorzystywana do tworzenia zaawansowanych cyberataków, automatyzacji działań złośliwego oprogramowania, czy manipulacji informacjami. Deepfake, czyli technologie umożliwiające tworzenie fałszywych obrazów, filmów i dźwięków, stanowią poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa narodowego i zaufania publicznego. Deepfake mogą być wykorzystywane do tworzenia fałszywych dowodów, które mogą wprowadzać w błąd opinię publiczną lub wpłynąć na decyzje polityczne. Przykładem może być film z 2019 roku przedstawiający fałszywe przemówienie Marka Zuckerberga, który wywołał duże zamieszanie w mediach społecznościowych. Aby przeciwdziałać tym zagrożeniom, konieczne jest opracowanie zaawansowanych technologii do wykrywania deepfake oraz wprowadzenie odpowiednich regulacji prawnych.
Automatyzacja procesów za pomocą AI ma potencjał znacząco zwiększyć efektywność i produktywność, ale jednocześnie niesie ze sobą ryzyko zastąpienia ludzi przez maszyny w wielu zawodach. Wprowadzenie AI do miejsc pracy może prowadzić do utraty miejsc pracy, szczególnie w sektorach, gdzie prace są rutynowe i powtarzalne.
Raport McKinsey Global Institute przewiduje, że do 2030 roku automatyzacja może zastąpić nawet 800 milionów miejsc pracy na całym świecie. Aby zminimalizować negatywne skutki automatyzacji, konieczne jest inwestowanie w edukację i przekwalifikowanie pracowników, aby mogli znaleźć zatrudnienie w nowych, bardziej zaawansowanych technologicznie zawodach.
Kolejnym wyzwaniem jest brak odpowiednich regulacji i nadzoru nad rozwojem i wdrażaniem technologii AI. Brak jednolitych standardów i wytycznych może prowadzić do nieodpowiedzialnego wykorzystania AI oraz nierówności w dostępie do tej technologii.
Rządy na całym świecie muszą współpracować, aby opracować kompleksowe regulacje dotyczące rozwoju i wykorzystania AI, które będą chronić prawa obywateli i promować odpowiedzialne innowacje. Przykładem jest Unia Europejska, która pracuje nad wprowadzeniem regulacji dotyczących AI, mających na celu zapewnienie przejrzystości, bezpieczeństwa i poszanowania praw człowieka.
Mimo że AI ma ogromny potencjał, wciąż istnieje wiele problemów technicznych, które muszą zostać rozwiązane. Modele AI często wymagają ogromnych zasobów obliczeniowych i energii, co może ograniczać ich zastosowanie w praktyce. Ponadto, wiele algorytmów AI jest «czarnymi skrzynkami», co oznacza, że trudno jest zrozumieć, jak dokładnie podejmują decyzje. Prace nad wyjaśnialną sztuczną inteligencją (XAI) mają na celu rozwianie tych wątpliwości poprzez rozwijanie algorytmów, które są bardziej przejrzyste i zrozumiałe dla ludzi. Takie podejście nie tylko zwiększy zaufanie do technologii AI, ale także umożliwi lepsze zrozumienie jej działania i potencjalnych błędów. AI ma również potencjał do zmiany struktur społecznych i kulturowych. Automatyzacja może prowadzić do zmniejszenia nierówności, ale jednocześnie może pogłębiać przepaść między tymi, którzy mają dostęp do zaawansowanych technologii, a tymi, którzy są z tego wykluczeni. Ponadto, AI może wpływać na sposób, w jaki komunikujemy się, uczymy i pracujemy, co wymaga dostosowania się do nowych realiów. Sztuczna inteligencja wprowadza również zmiany w kulturze, w tym w sposobie tworzenia i konsumpcji sztuki, muzyki i literatury. W ciągu lat sektor nowoczesnych technologii zaadaptował wiele modnych terminów marketingowych, które okresowo zyskują na popularności. Algorytmy AI są już wykorzystywane do tworzenia zieł sztuki, kompozycji muzycznych i pisania tekstów literackich, co stawia pytania o rolę człowieka, jako twórcy i odbiorcy.
Sztuczna inteligencja oferuje niesamowite możliwości, które mogą przekształcić różne aspekty naszego życia. Jednak aby w pełni wykorzystać potencjał tej technologii, musimy stawić czoła licznym wyzwaniom związanym z etyką, prywatnością, bezpieczeństwem, automatyzacją pracy, regulacjami, problemami technicznymi oraz wpływem na społeczeństwo i kulturę. Tylko poprzez odpowiedzialne podejście do rozwoju i wdrażania AI będziemy w stanie zapewnić, że technologia ta będzie służyć dobru ludzkości, a nie stawać się źródłem nowych problemów.
dr inż. Anna Wójcicka, dr hab. inż. Prof. AGH Joanna Jaworek-Korjakowska,
mgr inż. Andrzej Brodzicki, mgr inż. Dariusz Kucharski,
mgr inż. Maciej Aleksandrowicz,
Centrum Doskonałości Sztucznej Inteligencji, Akademia Górniczo‑Hutnicza
im. Stanisława Staszica w Krakowie.
