Design thinking święci teraz globalne triumfy. Metodyka pracy znana projektantom, zwłaszcza tym zachodnim już od lat 60-tych weszła na salony biznesu, uczelni a także administracji publicznej. Czy istnieje bowiem równie demokratyczna, angażująca, zapraszająca do otwartości i kreatywności metodyka pracy?
Idea wykorzystania metody Design Thinking do rozwiązywania problemów społecznych i do generowania rozwiazań z obszaru dostępności od początku przyświecała działaniom Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej w Krakowie. Projektując „Inkubator Dostępności” sięgnęliśmy do Design Thinking, dzięki czemu wykorzystaliśmy nasze wcześniejsze doświadczenia w inkubowaniu innowacji społecznych z nowymi elementami i inspiracjami. Tak powstał też pomysł realizacji Innovathonów dla dostępności - całodziennych warsztatów opartych właśnie o metodykę Design Thinking, które realizujemy w Krakowie, Warszawie i Gdańsku. Staramy się udostępnić ten sposób pracy jak największej grupie użytkowników, czyli organizacjom pozarządowym, podmiotom i osobom, które podjęły wyzwanie zaprojektowania rozwiązań zwiększających dostępność.
Pierwszy Innovathon dla dostępności odbył się w Krakowie, 13 grudnia 2019r.
Na czym polega sama metodyka Design Thinking, czyli jak pracowaliśmy podczas Innovathonu dla dostępności?
Design Thinking możemy podzielić na 5 etapów: empatia – diagnoza potrzeb – generowanie pomysłów – prototypowanie – testowanie. Każdy z nich jest skupiony i skoncentrowany na użytkowniku – czyli osobie, na rzecz której pracujemy.
Empatia
Podczas Innovathonu grupy pracowały na rzecz Person – opisanych klientów/ użytkowników/ odbiorców. Część grup pracowała z gotowymi opisanymi Personami, które przygotował zespół ROPS, wcześniej spotkając się osobiście lub przeprowadzając wywiady telefoniczne z osobami starszymi i z osobami z niepełnosprawnościami. Wypracowaliśmy łącznie 5 Person:
- osoba na wózku
- osoba o niskim wzroście
- osoba za zaburzeniami psychicznymi
- osoba z niepełnosprawnością intelektualną
- osoba starsza
Część grup zdecydowała się też pracować na rzecz znanych im osób, dla których chciały opracować innowacje społeczne. W takiej sytuacji grupa omawiała wspólnie osobę, na rzecz której pracowała.
Jedne i drugie grupy miały na etapie empatii opracować moodboard – czyli kolaż ze zdjęć oraz opracować mapę empatii. To był też etap poznawania swojego użytkownika i przygotowania się do odpowiedzi na pytania etapu drugiego czyli diagnozy potrzeb.
Diagnoza potrzeb
To faza procesu, która, jeśli zostanie dobrze przeprowadzona, gwarantuje znalezienie efektywnych i innowacyjnych rozwiązań. Celem tej części procesu jest sformułowanie głównego problemu naszego użytkownika i odpowiedź na wybrane pytania:
- Czego użytkownik potrzebuje?
- Co jest dla niego najważniejsze?
- W czym możemy mu pomóc?
- Co mu da rozwiązanie głównego problemu?
- Dlaczego ucieszy się z rozwiązania?
- Co mu dane rozwiązanie ułatwi?
- Co będzie mógł dzięki niemu zrobić?
- O czym najczęściej mówił?
- Gdzie pojawiają się emocje?
| "Jedną z podstawowych umiejętności wydaje się zdolność do poznawania wyobrażeń, a szczególnie oczekiwań przyszłych odbiorców. (...) Rozumiał to też Henry Ford, o czym świadczą jego słowa: "Gdybym zapytał moich klientów, czego potrzebują, odpowiedzieliby, że szybszego konia. (...) A zatem naszym prawdziwym celem jest pomaganie ludziom w wyrażaniu ukrytych potrzeb, o których nawet sami mogą nie wiedzieć." (Tim Brown „Zmiana przez Design”, 2016) |
Doświadczenie podpowiada nam, że diagnoza potrzeb bywa najtrudniejszym momentem w całym procesie. Trzeba bowiem dobrze / adekwatne określić potrzebę naszego użytkownika. W tym procesie często przeszkadza nam nasza „klątwa wiedzy” i postawa, która często prowadzi nas do konkluzji, że „wiemy przecież lepiej”. Diagnoza potrzeb zakłada też konieczność postawienia dobrego, atrakcyjnego i mądrego wyzwania projektowego, które poprowadzi grupę od potrzeb do rozwiązań.
Generowanie pomysłów
Trzecim etapem procesu jest generowanie pomysłów. To czas aby rozgrzane kreatywnie grupy mogły przystąpić do generowania pomysłów zgodnie z przyjętą przez nas zasadą: 50 pomysłów w 20 minut. Dla części grup była to jak to mówią „bułka z masłem”, dla innych trochę trudniejsze zadanie. Proces jednak robił swoje i pomagał uczestnikom w wymyślaniu rozwiązań i generowaniu pomysłów. Z doświadczenia wiemy, że pewnym wyzwaniem jest później klastrowanie i łączenie podobnych rozwiązań, szukanie odpowiednich – tych innowacyjnych pomysłów, które pokażą nowe światło na znany problem społeczny.
|
"Potrzebujemy takiego podejścia di innowacji, które ma w sobie moc, jest skuteczne i powszechnie dostępne oraz możliwe do zintegrowania ze wszystkimi aspektami działalności biznesowej i życia społecznego. Potrzebujemy podejścia, które może być wykorzystywane przez jednostki i grupy do tworzenia przełomowych idei, wcielanych później w życie, a co za tym idzie – wywierających jakiś wpływ.” (Tim Brown „Zmiana przez Design”, 2016) |
Prototypowanie rozwiązań i ich testowanie
Dwa ostatnie etapy to część, na którą dużo osób czeka najbardziej - to moment, w którym analizowana i dyskutowana materia nabiera końcowego kształtu i możemy ją w końcu zobaczyć i pokazać innym. To przecież czas na budowanie prototypów, czyli przykładów rozwiązań pomysłów, nad którymi wcześniej pracowały grupy.
W trakcie Innovathonu zaangażowanie uczestników w pracę nad prototypami było tak duże, że większość uczestników zignorowała zaproponowany im czas na przerwę lunchową i po szybkiej konsumpcji wróciła do pracy nad prototypami :)
Na etapie powtarzających się iteracji prototypowania i testowania każda z grup miała możliwość skorzystania z konsultacji z doradcami. Był to moment na pokazanie pomysłu komuś z poza grupy, uzyskanie informacji zwrotnej, przeanalizowanie na chłodno różnych rozwiązań. Była to też szansa aby zadbać o to aby wypracowywane rozwiązania były rzeczywiście innowacyjne i dostępne.
A czym jest w takim razie dostępność?
Na potrzeby realizowanego projektu a także Innovathonu przyjęliśmy definicję dostępności, która mówi, że jest to właściwość środowiska (przestrzeni fizycznej, rzeczywistości cyfrowej, systemów informacyjno-komunikacyjnych, produktów, usług), która pozwala osobom z trudnościami funkcjonalnymi (fizycznymi, poznawczymi) na korzystanie z niego na zasadzie równości z innymi. Dostępność jest dla wielu osób warunkiem prowadzenia niezależnego życia i uczestnictwa w życiu społecznym i gospodarczym kraju, społeczności lokalnej, szkoły czy miejsca pracy.
Dostępność może być zapewniona głównie dzięki zastosowaniu dla nowych inwestycji uniwersalnego projektowania, którego celem jest ułatwienie życia wszystkim członkom społeczeństwa, w tym osobom z niepełnosprawnościami. Dostępność to także usuwanie istniejących barier poprzez racjonalne usprawnienia, w tym technologie kompensacyjne i asystujące. (definicja pochodzi z dokumentu „Dostępność Plus2018-2025” więcej o programie i dokumencie w linku:
https://www.funduszeeuropejskie.gov.pl/strony/o-funduszach/fundusze-europejskie-bez-barier/dostepnosc-plus/o-programie/#Dokumenty).
Kogo dotyczy dostępność?
Dostępność dotyczy nas wszystkich, ale w codziennym życiu jej brak jest dostrzegany głównie przez osoby o szczególnych potrzebach, w tym indywidualnych, wynikających z braku pełnej sprawności.
W projekcie „Inkubator Dostępności” tworzone rozwiązania są kierowane do osób z niepełnosprawnościami i osób starszych o ograniczonej mobilności i percepcji, czyli:
- osób na wózkach, poruszających się o kulach, o ograniczonej możliwości poruszania się;
- osób niewidomych i słabo widzących;
- osób głuchych i słabo słyszących;
- osób głuchoniewidomych;
- osób z niepełnosprawnościami psychicznymi i intelektualnymi;
- osób o nietypowym wzroście;
- osób starszych i osłabionych chorobami, o ograniczonej mobilności i percepcji;
Podsumowanie całego dnia
W kilku zdaniach nie da się podsumować tego wydarzenia. Przez cały dzień ponad 40 osób, 9 zespołów ciężko pracowało nad innowacjami dla osób starszych i z niepełnosprawnościami. Powstało kilkaset pomysłów (liczymy, że każdej drużynie udało się wypracować zaplanowane 50 rozwiązań).
Jury przyznało nagrodę dla najlepszej innowacji dla zespołu Food &Life. Innowacja „Porozmawiajmy” – jest to aplikacja mobilna, dzięki, której rozmowy telefoniczne mogą być rejestrowane i zamieniane na język spisany/ tekstowy i odczytane przez osobę głuchą. Jury wyróżniło także pomysł zespołu Synergia Kultury, który wymyślił aplikację dla osób głuchych, łączącą tablet i mikrofon osób występujących na scenie, ułatwiający udział w wydarzeniach kulturalnych, np. w spektaklach teatralnych.
Bez dwóch zdań 13 grudnia 2019 w Krakowie to było święto design thinking i innowacji społecznych. Nie mówimy jednak ostatniego słowa. W styczniu - 30.01.2020 spotkamy się w Warszawie na kolejnym maratonie kreowania innowacji społecznych, a w lutym – 12.02.2020 w Gdańsku.
Z kim się tam spotkamy?
Na kolejne Innovathony dla Dostępności zapraszamy zarówno zespoły jak i osoby indywidualne!
Katarzyna Ociepka-Miąsik,
Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej w Krakowie
