12 lipca 2024 r. opublikowanozostało rozporządzenie w sprawie ustanowienia zharmonizowanych przepisów dotyczących sztucznej inteligencji, tzw. AI Act. 1 sierpnia 2024 r. rozporządzenie weszło w życie.
Dla obowiązywania części przepisów ustanowiono dłuższe terminy, które umożliwić mają podmiotom z państw członkowskich Unii Europejskiej (UE) dostosowanie do nowych wymogów. AI Act jest pierwszym na świecie kompleksowym ustawodawstwem dotyczącym rozwoju, wprowadzania do obrotu, oddawania do użytku i wykorzystywania systemów sztucznej inteligencji.
Rozwiązania korzystające ze sztucznej inteligencji użytkowane są obecnie w różnych dziedzinach (m.in. biznesie, rozrywce, sztuce) i to zarówno przez osoby fizyczne, jak i przedsiębiorstwa. Również instytucje działające w sektorze publicznym widzą w AI szansę na optymalizację swojej pracy, na co wskazują liczne badania i raporty (np. „Rekomendacje w zakresie zastosowania sztucznej inteligencji w sądownictwie i prokuraturze”, „Sztuczna inteligencja w zdrowiu. Bezpieczeństwo prawne i wykorzystanie w Polsce”). Korzystanie ze sztucznej inteligencji niesie za sobą sporo korzyści, ale i szereg wyzwań. AI Act przyjęto właśnie po to, aby skutecznie tym ryzykiem i pojawiającymi się wyzwaniami zarządzać.
Jak wskazano w samym rozporządzeniu jego celem jest „poprawa funkcjonowania rynku wewnętrznego i promowanie upowszechniania zorientowanej na człowieka i godnej zaufania sztucznej inteligencji
(AI), przy jednoczesnym zapewnieniu wysokiego poziomu ochrony zdrowia, bezpieczeństwa, praw podstawowych zapisanych w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej, w tym demokracji, praworządności i ochrony środowiska, przed szkodliwymi skutkami systemów AI w Unii oraz wspieraniu innowacji” (art. 1). Regulacja ma zastosowanie do dostawców systemów AI mających siedzibę w Unii Europejskiej, ale również do dostawców i podmiotów stosujących systemy AI, którzy mają siedzibę lub miejsce zamieszkania w państwie trzecim, w zakresie, w jakim wyniki wytworzone przez te systemy są przeznaczone do wykorzystywania w Unii. W kontekście rozwoju innowacji istotne jest, że z zakresu stosowania rozporządzenia wyłączone zostały systemy i modele AI rozwinięte i oddane do użytku wyłącznie do celów badań naukowych i rozwojowych.
AI Act jest pierwszym na świecie kompleksowym ustawodawstwem dotyczącym rozwoju, wprowadzania do obrotu, oddawania do użytku i wykorzystywania systemów sztucznej inteligencji.
Z punktu widzenia użytkowników systemów wykorzystujących sztuczną inteligencję kluczowe wydają się dwie kwestie, tj. po pierwsze fakt, iż w rozporządzeniu dokonano klasyfikacji systemów
sztucznej inteligencji z podziałem na kategorie w oparciu o poziom ryzyka, które wynika ze stosowania AI oraz po drugie, wprowadzono dość surowy system sankcji za działania niezgodne z ozporządzeniem. Z punktu widzenia generowanego ryzyka systemy AI mogą być zakwalifikowane do takich kategorii jak: niskiego (ograniczonego) ryzyka (np. chatboty), wysokiego ryzyka (np. systemy
nadzoru pracowników czy wykorzystywane w celu oceny zdolności kredytowej) oraz niedopuszczalnego ryzyka np. systemy, które stosują techniki manipulacyjne w celu zniekształcenia zachowania
człowieka. W przypadku tych ostatnich stosowanie AI może być zakazane. Kary za naruszenie zakazanych praktyk mogą być bardzo wysokie, bo nawet do 35 mln euro czy do 7% całkowitego
rocznego obrotu światowego – jeśli naruszenia dopuścił się przedsiębiorca. Dokładne poziomy kar za poszczególne naruszenia wskazują oczywiście szczegółowe przepisy.
Istotne jest również to, iż AI Act ma formę rozporządzenia, a więc jego przepisy obowiązują bezpośrednio w całej UE, bez konieczności wprowadzania do krajowych systemów prawnych.
Dr Elżbieta Sztorc‑Szcząber
Departament Nadzoru Właścicielskiego i Gospodarki
Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego