Centrum Technologii Kosmicznych (CTK) zostało powołane w grudniu 2020 r. jako jednostka naukowa Akademii Górniczo‑Hutniczej zajmująca się rozwijaniem badań i kształceniem w dziedzinie inżynierii kosmicznej.
Do głównych zadań CTK należą w szczególności: prowadzenie badań naukowych w zakresie eksploracji kosmosu, tworzenie interdyscyplinarnych zespołów badawczych w obszarze technologii kosmicznych, współpraca ze wszystkimi jednostkami AGH, a także innymi jednostkami naukowo‑badawczymi w kraju i na świecie. Centrum skupia się również na rozwijaniu bazy paraturowej i laboratoryjnej, poszerzaniu oferty badawczo‑wdrożeniowej AGH w zakresie technologii kosmicznych, a także rozwija współpracę z przemysłem w tej branży.
Aktualnie badania realizowane są w pięciu obszarach:
Science of Signature
Przetwarzanie informacji na wiedzę. Pracami w tym zakresie kieruje prof. Wiesław Staszewski. Aktualnie zespół pod jego przewodnictwem koncentruje swoje działania na wykrywaniu anomalii w obrazowaniach SAR.
W przeciwieństwie do metod wykorzystujących aparaturę optyczną, obrazowanie SAR jest metodą radarową, która jest skuteczna nawet przy całkowitym zachmurzeniu.
Materials and Structures for Space
Materiały i konstrukcje dla kosmosu. Pracami w tym obszarze kieruje prof. Czesław Kapusta. Jego zespół konstruuje czujniki do zastosowań kosmicznych, w tym urządzenia wzorowane na układach biologicznych.
Space Resources
Zasoby kosmosu i sposoby ich eksploatacji, w tym środki i niezbędne technologie. W zakres zainteresowań badawczych zespołu zajmującego się tym zagadnieniem wchodzi także robotyka kosmiczna orbitalna i planetarna. Prace skoncentrowane są na zastosowaniu obrazowania hiperspektralnego do oceny zawartości pierwiastków w zasobach geologicznych.
Energy Systems for Space
Energetyka obiektów orbitalnych i planetarnych. Zespół pod kierownictwem prof. Konstantego Marszałka zajmuje się rozwojem systemów fotowoltaicznych i bateryjnych do zastosowań pozaziemskich.
Life Science for Space
Nauka o życiu dla kosmosu. Zespół dr Agaty Kołodziejczyk koncentruje się na doskonaleniu konstrukcji Lab on Chip, testuje technologie i struktury biologiczne w stratosferze, skupia się na tematyce uprawy roślin w kosmosie i planuje doświadczenia biologiczne na orbicie oraz na Księżycu.
TOLRECON - przenośnik regolitu księżycowego.
Równocześnie w CTK prowadzone są badania finansowane ze środków zewnętrznych, np. z Unii Europejskiej. Przykładowo od 2021 r. w Centrum realizowany jest projekt Beyond UNIVERSEH w ramach programu HORYZONT 2020 w zadaniu „Science with and for Society (SwafS)”.
Misją projektu Beyond UNIVERSEH jest ukierunkowanie badań partnerów projektu na obszary zgodne z priorytetami w dziedzinie technologii kosmicznych do roku 2035, zdefiniowanie wizji tych badań do roku 2050 oraz wypracowanie metod realizacji tych projektów wraz z zasadami komercjalizacji wyników badań i ochrony własności intelektualnej w dziedzinie kosmicznej. Program Beyond UNIVERSEH uzupełnia i wspiera wymiar badawczy i innowacyjny Europejski Uniwersytet Kosmiczny UNIVERSEH. Rozszerza także know‑how sojuszu w następujących zakresach: nauka i inżynieria, gospodarka, biznes i finanse, medycyna i zdrowie, nauki społeczne i humanistyczne, sztuka i kultura oraz innowacje i przedsiębiorczość. Projekt angażuje także naukowców i interesariuszy z rożnych środowisk, promując wysoce multidyscyplinarną i międzysektorową sieć, aby sprostać współczesnym wyzwaniom społecznym, zwłaszcza dotyczącym zrównoważonego rozwoju.
Jak zauważył prof. Tadeusz Uhl, koordynator projektu w AGH: „Projekt Beyond UNIVERSEH prowadził nas w złożony ekosystem badań kosmicznych. Prace te są realizowane na kilku poziomach: począwszy od badań podstawowych, poprzez badania stosowane, aż do badań wdrożeniowych. Moim zdaniem realizacja takich działań wymaga dokładnego ich programowania, gdyż już na etapie badań podstawowych musimy przewidzieć wdrożenie, które nie zawsze jest realizowane w sektorze kosmicznym, ale może znaleźć zastosowanie w innych sektorach gospodarki. Tego typu wieloletnie projekty są niezwykle korzystne dla uczelni. Na starcie mają charakter głęboko naukowy, natomiast w końcowej fazie zmuszają do bardzo bliskiej współpracy z firmami ektora kosmicznego”.
Aby jeszcze lepiej realizować swoje badania, Centrum Technologii Kosmicznych finalizuje obecnie budowę swojej siedziby, w której miejsce znajdą laboratoria unikatowe na skalę europejską, takie jak m.in.: brudna komora próżniowa symulująca warunki księżycowe, habitat na potrzeby analogowych misji kosmicznych, laboratorium CUBESAT, sala kontroli misji satelitarnych czy hub edukacyjny SpaceEduLab.
W ubiegłym roku CTK było także inicjatorem powołania Akademickiej Sieci Kosmicznej (ASK). Nadrzędnym celem tej inicjatywy jest wymiana doświadczeń w zakresie edukacji i badań w obszarze technologii kosmicznych, stworzenie platformy dyskusyjnej oraz ułatwienie współpracy pomiędzy grupami badawczymi pracującymi na polskich uczelniach w tej nowej dla naszego kraju, a szybko rozwijającej się branży. Obecnie ASK zrzesza 23 uczelnie i jednostki naukowe, które w swoich badaniach i dydaktyce podejmują tematy związane z eksploracją kosmosu.