Zapewnienie trwałości firmy to jedno z najbardziej aktualnych wyzwań stojących przed polskimi przedsiębiorcami. Zdecydowana większość firm powstała po okresie przemian ustrojowych 1989 roku.
Naturalnym zjawiskiem jest wzrost odsetka firm najstarszych (tych powyżej 20 lat), które w najbliższych latach staną przed wyzwaniem związanym z przekazaniem sterów z pokolenia na pokolenie. Aż 89% polskich przedsiębiorstw sektora MŚP znajduje się w rękach pokolenia założycieli (Przewodnik po sukcesji w firmach rodzinnych, M. Adamska, Kraków, 2014 r.).
W Polsce wśród przedsiębiorstw sektora MŚP planujących sukcesję w nadchodzących latach zdecydowana większość – aż 87% - rozpatruje pozostawienie własności i władzy w rodzinie (Raport FACTS. Preferencje sukcesyjne polskich przedsiębiorców rodzinnych, M. Widz, Poznań, 2014 r.). Zaledwie 10% rozważa sprzedaż lub wejście na giełdę (Badanie firm rodzinnych 2015. Polska na tle Europy Środkowo-Wschodniej i świata, PwC, Poznań, 2015). Jest to powód, dla którego pojęcie sukcesji w Polsce bardziej niż w innych krajach utożsamiane jest w firmą rodzinną.
Przedsiębiorcy rodzinni stanowiący swoisty spiritus movens polskiej gospodarki, zbudowali niejednokrotnie duże i rentowne firmy. Wytwarzają one ponad 18% PKB, a ich udział w gospodarce systematycznie rośnie (Raport Firma rodzinna to marka, dr Adrianna Lewandowska, Poznań, 2016 r.). Nie bez przyczyny transfer biznesu stał się tematem częstokroć podejmowanym przez coraz to nowe gremia i środowiska.
Dla Województwa Małopolskiego impulsem do podjęcia działań wspierających przedsiębiorców w obszarze transferu biznesu stał się międzynarodowy projekt pn. STOB regions – Sukcesja i Transfer Firm w Regionach. Jego celem jest usprawnienie procesu sukcesji w małych i średnich przedsiębiorstwach, dzięki wymianie doświadczeń i dobrych praktyk w ramach międzynarodowego partnerstwa oraz we współpracy z instytucjami z regionu. Na szczeblu międzynarodowym Małopolska podejmuje współpracę z instytucjami z Niemiec, Danii, Hiszpanii, Bułgarii, Rumunii, Wielkiej Brytanii, Słowenii, czy Finlandii. Tak szerokie partnerstwo międzynarodowym daje możliwość uzyskania dostępu do bazy wiedzy i dobrych praktyk, również państw o dłuższej niż jednopokoleniowa historii wolnorynkowej gospodarki. W krajach, gdzie sukcesja ma już swoje tradycje, jest ona tematem żywym i zgłębianym. Przekazywanie władzy w firmie dzieciom jest szczególnie pielęgnowane na rynkach Europy Zachodniej, gdzie sukcesje wewnątrzrodzinne sięgają 35%-40% i wykazują silną tendencję spadkową. W bazie dobrych praktyk prezentowanych przez partnerów projektu STOB regions jest m.in. skondensowana forma przewodnika sukcesyjnego - „Rozkład jazdy sukcesji” obrazujący wszystkie etapy procesu. Dzięki projektom współfinansowanym przez UE, a realizowanym przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości przy współpracy z PM Doradztwo Gospodarcze Sp. z o.o., również na rynku polskim jest dostępny „Przewodnik po sukcesji”.
W grudniu 2017 roku Województwo Małopolskie było gospodarzem międzynarodowych warsztatów dotyczących sukcesji, w których uczestniczyli eksperci z regionu, z kraju oraz innych regionów europejskich. W efekcie spotkania powstała analiza sytuacji Województwa Małopolskiego pod kątem wsparcia procesów sukcesji. Partnerzy z pozostałych krajów mieli okazję ocenić istniejące oraz zaproponować nowe rozwiązania dla Małopolski. Wśród aspektów poruszanych podczas dyskusji było m.in.: zagrożenie wynikające ze stosunkowo niskiej świadomości w zakresie procesu sukcesji i jego przebiegu oraz struktura przedsiębiorstw pod względem formy prawnej (jednoosobowe działalności gospodarcze).
Pozytywnie oceniona została współpraca firm rodzinnych w ramach różnych grup i stowarzyszeń. Jako szansę dla naszego regionu wskazano również wiek właścicieli, ciągle dający szansę na skuteczne zaplanowanie i przeprowadzenie sukcesji. Mocno zaakcentowana została również kwestia aktualnie zachodzących zmian prawnych w naszym kraju, które zmierzają do usprawnienia transferu biznesu.
Warto podkreślić skalę oddziaływania wyników projektu na politykę regionu. Wnioski otrzymane w wyniku jego projektu znajdą odzwierciedlenie zarówno w bieżących działaniach, jak i długookresowych planach strategicznych województwa, w tym w sposobie wydatkowania środków unijnych.
Anna Wojsa-Świetlik
Departament Skarbu i Gospodarki, Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego
e-mail:
Strona internetowa projektu: www.interregeurope.eu/stobregions
Strona internetowa projektu w Małopolsce: www.malopolska.pl/biznes/gospodarka/stob-regions
