Wspólne interdyscyplinarne prace badawcze naukowców z Uniwersytetu Jagiellońskiego (dr Magdalena Skóra z Wydziału Lekarskiego i dr Kamil Kamiński z Wydziału Chemii) doprowadziły do powstania kationowych polimerów o właściwościach przeciwgrzybiczych.
Polimery to substancje chemiczne składające się z wielu powtórzonych (połączonych) takich samych jednostek. Naturalnym polimerem jest np. celuloza składająca się z połączonych jednostek D-glukozy.
Stworzone na UJ polimery wykazują działanie anty mykotyczne czyli hamują wzrost grzybów. Przez ich dość szerokie spektrum działania mogą znaleźć swoje zastosowanie zarówno w lecznictwie (grzybica paznokci) jak i w rolnictwie (choroby roślin spowodowane grzybami). Grzybica paznokci to zmiana chorobowa płytki paznokcia. Ze względu, że grzybom najlepiej rośnie się w środowisku ciepłym i wilgotnym najczęściej spotykane są problemy z paznokciami u stóp. Grzybicę paznokci możemy podzielić na pięć głównych rodzajów (ze względu na rodzaj grzyba, który atakuje płytkę paznokcia oraz nasilenie i miejsce występowania zmian:
- grzybica podpaznokciowa dalsza i boczna – najczęstsza postać grzybicy paznokcia. Zaczyna się w dalszym, tzw. wolnym brzegu paznokcia i/lub od strony bocznej i szerzy dośrodkowo, prowadzi do rogowacenia, odstawania i zmiany zabarwienia na żółtawo-brunatne;
- grzybica podpaznokciowa bliższa – infekcja ta rozwija się głównie na paznokciach dłoni, od bliższej części płytki.
- grzybica powierzchowna – grzybica rozwija się na powierzchni płytki i nie przenika mocno w jej wnętrze. Na płytce pojawiają się prosz- kowate białe lub czarne
- grzybica wewnątrzpłytkowa – ta postać grzybicy występuje dość rzadko. Infekcja rozwija się najpierw bezpośrednio w płytce od wolnego brzegu. Tę postać grzybicy charakteryzuje blaszkowate złuszczanie płytki;
- grzybica dystroficzna – grzybica ta pojawia się w bardzo zaawansowanym stadium infekcji, gdy choroba zajmuje już cały paznokieć.
Zazwyczaj leczenie grzybicy rozpoczyna się od leków do stosowania miejscowego. Są to zatem lakiery do paznokci przeciwko grzybicy, kremy oraz płyny do stosowania na zmiany chorobowe. Jeżeli grzybica jest zaawansowana, wprowadza się leczenie ogólnoustrojowe.
W leczeniu grzybicy można również stosować laser lub też terapię fotodynamiczną.
Na wybór metody leczenia największy wpływ ma wynik badania mykologicznego. Na wynik trzeba jednak poczekać 3–4 tygodnie. Trzeba jednak zaznaczyć, że możliwości terapeutyczne zakażeń grzybiczych są niestety ograniczone. Wynika to z małej ilości dostępnych leków i licznych ograniczeń związanych z ich zastosowaniem (droga podania, toksyczność, skutki uboczne, interakcje z innymi lekami, biodostępność). Dodatkowym utrudnieniem terapii jest oporność grzybów na antymykotyki, zwłaszcza występowanie gatunków lub szczepów wielolekoopornych.
Kolejnym obszarem, gdzie opracowane polimery mogą znaleźć zastosowanie jest ochrona przeciwgrzybicza roślin. Jak wielki jest to problem pokazują liczby wg. amerykańskiej agencji rolniczej szkody wyrządzone przez grzyby sięgają nawet 200 miliardów $ rocznie. Jednak w przypadku ochrony roślin wymagane są jeszcze kolejne badania pokazujące zarówno efektywność jak i bezpieczeństwo stosowania. W tym wypadku planowana jest współpraca międzyuczelniana.
Poniżej przedstawiono szczepy grzybów, które przetestowano oraz wykazują wrażliwość na stworzony polimer.
- Trichophyton mentagrophytes (2 najczęściej wy- stępujący patogen powodujący grzybicę)
- Trichophyton tonsurans (odpowiedzialny za grzybicę skóry głowy)
- Trichophyton rubrum (najczęstszy patogen po- wodujący grzybicę paznokci)
- Scopulariopsis brevicaulis (patogen powodujący grzybicę stóp i paznokci))
- Fusarium solani (patogen odpowiedzialny za niektóre choroby grzybowe roślin – fuzariozy, może też powodować choroby grzybicze u ludzi)
- Fusarium oxysporum (patogen odpowiedzial- ny za niektóre choroby grzybowe roślin – fu- zariozy)
Warte zaznaczenia jest też to, że udowodniono niższą toksyczność polimeru aniżeli terbinafiny i cyklopiroksu, czyli obecnie stosowanych leków (badania na linii komórkowej 3T3-L1).
Powstanie nowego skutecznego preparatu do walki z grzybicą jest bardzo pożądane przez rynek i pacjentów, dodatkowo poszerzenie portfolio możliwości walki z tą chorobą pozwoli lepiej dobierać terapię.
Fot. Zuzanna Tokarz
Rodzaje grzybicy paznokci (podział ze względu na rodzaj grzyba, który atakuje płytkę paznokcia oraz nasilenie i miejsce występowania zmian:
grzybica podpaznokciowa dalsza i boczna – najczęstsza postać grzybicy paznokcia. Zaczyna się w dalszym, tzw. wolnym brzegu paznokcia i/lub od strony bocznej i szerzy dośrodkowo, prowadzi do rogowacenia, odstawania i zmiany zabarwienia na żółtawo-brunatne
grzybica wewnątrzpłytkowa – ta postać grzybicy występuje dość rzadko. Infekcja rozwija się najpierw bezpośrednio w płytce od wolnego brzegu. Tę postać grzybicy charakteryzuje blaszkowate złuszczanie płytki
grzybica powierzchowna – grzybica rozwija się na powierzchni płytki i nie przenika mocno w jej wnętrze. Na płytce pojawiają się proszkowate białe lub czarne zmiany
grzybica podpaznokciowa bliższa – infekcja ta rozwija się głównie na paznokciach dłoni, od bliższej części płytki
grzybica dystroficzna – grzybica ta pojawia się w bardzo zaawansowanym stadium infekcji, gdy choroba zajmuje już cały paznokieć.
Przetestowane szczepy grzybów, które wykazują wrażliwość na stworzony polimer
Trichophyton mentagrophytes (2 najczęściej występujący patogen powodujący grzybicę)
Trichophyton tonsurans (odpowiedzialny za grzybicę skóry głowy)
Trichophyton rubrum (najczęstszy patogen powodujący grzybicę paznokci)
Scopulariopsis brevicaulis (patogen powodujący grzybicę stóp i paznokci)
Fusarium solani (patogen odpowiedzialny za niektóre choroby grzybowe roślin – fuzariozy, może też powodować choroby grzybicze u ludzi)
Fusarium oxysporum (patogen odpowiedzialny za niektóre choroby grzybowe roślin – fuzariozy)
