Świadomość energetyczna ze względu na prognozowany wzrost globalnego zużycia energii i coraz bardziej odczuwalne konsekwencje zmian klimatycznych, będących efektem spalania paliw kopalnych, nabiera coraz większego znaczenia.
Tego typu świadomość ma istotne znaczenie zarówno dla powstrzymania negatywnych konsekwencji wytwarzania energii jak i powodzenia transformacji energetycznej. Powstawanie gazów cieplarnianych w wyniku spalania paliw kopalnych stanowi jedno z głównych zagrożeń dla stabilności klimatycznej na świecie i wymaga podjęcia zdecydowanych działań zaradczych. Presję dotyczącą przejścia na odnawialne źródła energii wzmacnia fakt, iż w okresie 2018-2050 prognozowanyjest blisko 50% wzrost światowego zużycia energii. Świadomość energetyczna mieszkańców i ich zachowania w zakresie wykorzystywania energii, przekładają się na skalę emisji wspomnianego typu gazów. W Polsce, kraju którego system energetyczny oparty jest wciąż głównie na spalaniu węgla, wszelkie działania zmierzające do ograniczenia zużycia energii mają aspekt ekologiczny. Świadomość energetyczną należy rozumieć jako ogólną predyspozycję i zarazem kompetencję do podejmowania pożądanych zachowań w sferze konsumpcji energii, tj. takich, które są cechowane przez efektywność, oszczędność i dbałość o środowisko. Obejmuje ona zarówno wiedzę, czynniki motywacji wewnętrznej jak i samokontrolę. W badaniach empirycznych centralną rolę przywiązuje się do wiedzy i postaw jako podstawowych składowych świadomości energetycznej, traktowanych w kategoriach podstawowego warunku wyborów i zachowań energetycznych. Podejmowane od ponad dwóch dekad badania wskazują, że uczniów na ogół cechuje niski poziom świadomości energetycznej, zarówno w zakresie wiedzy teoretycznej, jak i konsekwencji wynikających dla środowiska i społeczeństwa z racji z wykorzystywania energii. Pojęcie świadomości energetycznej zyskało w ostatnich latach dużą popularność z racji traktowania go jako istotny czynnik kształtowania właściwych zachowań konsumentów energii, jak też determinanty wprowadzenia zrównoważonej gospodarki energetycznej.
Intersujące wyniki daje analiza ankiet internetowych przeprowadzonych wśród studentów Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie między listopadem 2019 roku a grudniem 2020. Badania te, dotyczące świadomości energetycznej przeprowadzone zostały na grupie 913 studentów. Pokazały one, że głównymi czynnikami determinującymi poziom świadomości energetycznej była płeć, fakt wyprowadzenia się z domu na czas studiów oraz fakt doświadczania ubóstwa energetycznego. W odniesieniu do podstawowych składowych świadomości energetycznej zwraca uwagę fakt wyraźnie słabszych wyników studentów w zakresie wiedzy energetycznej na tle pozostałych podstawowych komponentów, tj. postaw i samooceny oraz zachowań. Badania pokazały, iż kobiety na tle mężczyzn wykazały się znacznie wyższym poziomem zachowań o charakterze ekologicznym jak i zachowań w sferze szeroko rozumianego oszczędzania energii. Podobnie było w kwestii postaw, samooceny i zachowań. Z kolei charakteryzował je niższy poziom wiedzy energetycznej, w tym w zakresie wiedzy dotyczącej odnawialnych źródeł energii.
Zachowania o charakterze ekologicznym oraz w sferze oszczędzania energii.
W przypadku kategorii „zachowania” największy odsetek pozytywnych wskazań uzyskały następujące czynności: gaszenie światła po wyjściu z pomieszczeń (88,4% ankietowanych), zmniejszanie temperatury pomieszczeń w okresach dłuższej nieobecności (80,3%), czy wyłączania ogrzewania na czas wyjazdów (79,4%). Powyżej 50% pozytywnych wskazań uzyskały także takie zachowania czy czynności jak wyłączanie komputerów na czas ich nieużywania (64,5%), ubieranie się cieplej w domu w sezonie grzewczym (63,9%), systematyczne wymienianie źródeł światła na energooszczędne (61,9%), a także stosowania proefektywnościowych kryteriów przy wyborze miejsca zamieszkania (53,0%).
dr hab. Łukasz Mamica prof. UEK
Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie
