Zwiększenie znaczenia OZE w ogólnej produkcji energii wymaga pomocy państwa. Proces ten powinien być odpowiednio zaplanowany, a obszary wymagające szczególnej protekcji wspierane zgodnie z zapotrzebowaniem.
Dawid Drwal: Jakie są według Pana perspektywy rozwoju sektora OZE w Polsce?
Dr inż. Janusz Teneta: Zależy to jedynie od decyzji politycznych. Zgodnie z projektami dokumentów rządowych największy rozwój powinien nastąpić w farmach wiatrowych na morzu i w fotowoltaice. Dla stabilizacji sieci niezbędny będzie również rozwój biogazowni. Wiatraki na lądzie nie będą się rozwijały tak szybko jak przed rokiem 2017, ale też nie zostaną „wygaszone”. Według projektu „Krajowego Planu na Rzecz Klimatu i Energii” rozwój OZE będzie następował tak:
Która z technologii energii odnawialnej jest najbardziej efektywna?
To zależy od bardzo wielu parametrów. Inaczej wygląda to w przypadku instalacji prosumenckich, a inaczej w przypadku dużych instalacji przemysłowych. Na tak postawione pytanie nie da się wprost odpowiedzieć. W skali przemysłowej najefektywniejsza wydaje się energetyka wiatrowa na lądzie, ale z powodu stabilnej produkcji, większego współczynnika wykorzystania mocy, dostępności substratów równie atrakcyjne mogą być biogazownie. Oczywiście przed podjęciem decyzji lokalizacyjnej należy uwzględnić uwarunkowania środowiskowe i ewentualne protesty społeczne.
Który rodzaj energii odnawialnej powinien być szczególnie wspierany przez państwo?
Wsparcie powinno dotyczyć wszystkich technologii, które nie osiągnęły parytetu cenowego z energią pochodzącą z paliw kopalnych. Intensywność wsparcia powinna być adekwatna do realizacji planów krajowych (które najpierw trzeba rozsądnie wyznaczyć). Zważając na stan polskiego rynku OZE na tle pozostałych krajów UE widoczna jest szczególnie konieczność wspierania fotowoltaiki i systemów magazynowania energii.
Nie jest dobrym pomysłem kierowanie się najniższym poziomem wsparcia w celu wyprodukowania zadanej ilości energii z OZE, bo doprowadzi to rozwoju jednej technologii i wymusi duże inwestycje w instalacje stabilizujące sieć. W moim przekonaniu energetyka wiatrowa, fotowoltaika i biogazownie tworzą wspólnie komplementarny i stabilny system wytwarzania energii elektrycznej. Biomasa i geotermia dobrze sprawdzają się na rynku ciepła.
Czy wsparcie pozyskiwania energii z fotowoltaiki jest objęte wsparciem władz publicznych?
Wytwarzanie energii z fotowoltaiki jest objęte dwojakim rodzajem wsparcia: mikroinstalacje prosumenckie (instalacje o mocy do 50kW) objęte są systemem net-meteringu nazywanym systemem opustów, natomiast pozostałe instalacje mogą uczestniczyć w aukcjach energii z OZE organizowanych przez Urząd Regulacji Energetyki. Oba systemy (opusty i aukcje) działają jedynie przez 15 lat od pierwszego wytworzenia energii w danej instalacji.
Dla instalacji uruchomionych przed 1 lipca 2016, energia w nich wytworzona uzyskuje premie w postaci świadectw pochodzenia (zielone certyfikaty).
Dodatkowo instalacje fotowoltaiczne mogą otrzymywać wsparcie inwestycyjne w ramach różnych programów pomocowych (NFOŚiGW, WFOŚiGW, RPO itp.). W przypadku inwestycji w fotowoltaikę można uzyskać preferencyjne kredyty (np. w BOŚ- Banku).
Mikroinstalacje OZE (w tym również fotowoltaiczne) uzyskały duże wsparcie prawne w Ustawie o OZE w zakresie przyłączania do sieci i oddawania do niej nadwyżek energii (system opustów).
Jakiego typu wsparcie ze strony władz publicznych powinno być kierowane do producentów energii z fotowoltaiki?
Zarówno wsparcie inwestycyjne jak i operacyjne, przy czym to drugie jest moim zdaniem ważniejsze. Zagwarantowanie stabilnych przepisów prawnych oraz finansowych w długiej perspektywie czasowej (co najmniej 20 lat) pozwalających przewidywalnie zaplanować inwestycję. Premie za usługi sieciowe np. generowanie energii w określonych godzinach doby, wtedy gdy jest ona najbardziej potrzebna. Doświadczenia pokazują, że gdy jedynym wskaźnikiem decydującym o udzieleniu wsparcia jest cena produkowanej energii to wygrywają instalacje wiatrowe na lądzie. Sprawują się całkiem dobrze w godzinach nocnych i w okresie od jesieni do wiosny, jednak w lecie, w ciągu dnia przy panujących upałach praktycznie zaprzestają generacji energii. Wtedy właśnie działałaby fotowoltaika, której jednak z przyczyn finansowych nie ma dużo w naszym kraju.
Wsparcie władz publicznych dla poszczególnych technologii OZE powinno być narzędziem w celu uzyskania zrównoważonego miksu energetycznego. Przez zrównoważenie należy rozumieć wypośrodkowanie parametrów ekonomicznych, technicznych, środowiskowych, społecznych i bezpieczeństwa energetycznego.
Czy są problemy ze sprzedażą energii pochodzącej z tego źródła?
Zależy jak rozumieć „problemy ze sprzedażą”. Obowiązkiem zakupu energii są objęte wszystkie instalacje o mocy do 500kW. Instalacje większe mają już raczej charakter elektrowni zawodowych więc biznesplan musi obejmować znalezienie klienta/klientów na produkowaną energię. Problemem sprzedażowym może być gwarantowana cena energii (cena z rynku konkurencyjnego w poprzednim kwartale) oraz koszty przesyłu energii.
Istnieją również trzy problemy prawne.
Pierwszy to brak możliwości sprzedaży nadwyżek energii przez przedsiębiorców produkujących energię na własne potrzeby w małych instalacjach (50-500kW).
Drugi to brak przepisów regulujących „sąsiedzką sprzedaż prądu”. Jeżeli w danej instalacji powstają nadwyżki energii to muszą one zostać wprowadzone do publicznej sieci elektroenergetycznej (zakładając, że właściciel tej instalacji nie posiada lokalnego, akumulatorowego banku energii) co znacząco podnosi koszt tej energii dla potencjalnego odbiorcy, który może znajdować się „za płotem”.
Trzecim problemem są zapisy w Ustawie Prawo Energetyczne oraz proponowane zmiany w IRiESD dające prawo OSD ograniczania dostępu do sieci mikroinstalacjom OZE w momentach zagrożenia bezpieczeństwa sieci. Są to zapisy wymierzone szczególnie w fotowoltaikę, charakteryzującą się dużym współczynnikiem jednoczesności generacji energii na danym obszarze.
Który rodzaj energii odnawialnej podniesie najbardziej efektywność w najbliższych 10 latach?
Nie przewiduję tu jakiegoś drastycznego skoku. Spodziewać się należy raczej zachowania obecnych trendów. Postęp będzie następował w redukcji materiałochłonności i kosztów.
Jeśli chodzi o rozwój efektywności to będzie on następował w obszarze sieci przesyłowych (SmatGrids, Internet Energii) oraz w magazynowaniu energii.
Rozmowę o relacjach na linii Państwo-OZE z dr. inż. Januszem Tenetą, wykładowcą na Akademii Górniczo-Hutniczej im. Stanisława Staszica w Krakowie - przeprowadził Dawid Drwal, student Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie.
