Finansowanie działalności gospodarczej w dobie pandemii, według stanu na koniec kwietnia 2020 roku.
Tematem niniejszego artykułu miało być porady dotyczące poszukiwania źródeł finansowania inwestycji przedsiębiorstw. W międzyczasie wybuchła jednak epidemia COVID-19, która wiele zmieniła zarówno w planach biznesowych firm, jak i w organizacji form wsparcia finansowego. W tekście chciałbym przyjrzeć się temu, jak wygląda finansowanie działalności gospodarczej w dobie pandemii według stanu na koniec kwietnia 2020 roku.
Epidemia COVID-19 i podjęta w reakcji na nią izolacja społeczna sprawiły, że wiele firm musiało zweryfikować swoje plany. W niepewnym czasie pod znakiem zapytania stanęły zamierzenia inwestycyjne. Wiele przedsięwzięć musiało zostać przełożonych na trudną do określenia przyszłość i przemyślanych na nowo. Jednocześnie w firmach pojawiły się problemy z płynnością i spadki przychodów.
Opisana wyżej sytuacja wymusiła zmiany w funkcjonowaniu finansowych form wsparcia dla przedsiębiorstw. W normalnych warunkach opierało się ono głównie na niskooprocentowanych pożyczkach na przedsięwzięcia inwestycyjne dla mikro, małych i średnich przedsiębiorstw. Poza drobnymi wyjątkami nie można było finansować z nich bieżących wydatków przedsiębiorstwa. Efektem wykorzystania takiej pożyczki zawsze musiała być zmiana w funkcjonowaniu przedsiębiorstwa, np. nowy produkt, nowa usługa czy choćby wyższy standard jej świadczenia.
Kiedy w marcu w gospodarkę uderzyły pierwsze negatywne skutki epidemii, rząd uruchomił pierwsze formy wsparcia dla przedsiębiorstw. Były one jeszcze niewielkie, mogły być jednak wprowadzone szybko, ponieważ nie wymagały zgody Komisji Europejskiej. Bardziej rozwinięte formy wsparcia, zwłaszcza te z wykorzystaniem funduszy unijnych, musiały zostać oparte na ogólnoeuropejskich wytycznych.
W drugiej połowie marca ukazał się komunikat Komisji Europejskiej pn. Tymczasowe ramy środków pomocy państwa w celu wsparcia gospodarki w kontekście trwającej epidemii COVID-19. Czytamy w nim m.in. w kontekście starań państw członkowskich, aby zaradzić skutkom gospodarczym epidemii COVID-19, w niniejszym komunikacie przedstawiono możliwości dostępne dla państw członkowskich na podstawie przepisów unijnych, jeżeli chodzi o zapewnienie przedsiębiorstwom – a szczególnie MŚP (małym i średnim przedsiębiorstwom – MŁ) – płynności i dostępu do finansowania w związku z nagłym niedoborem środków w obecnym czasie, tak aby mogły one poradzić sobie z bieżącą sytuacją. Komunikat informuje także o możliwości zgłaszania przez państwa członkowskie programów pomocowych dla firm dotkniętych skutkami epidemii, które zostaną zatwierdzone bardzo szybko. Ten dokument otwiera drogę do znacznego poszerzenia działań pomocowych.
Jedną z pierwszych form wsparcia polegającego na bezpośrednim finansowaniu była niewielka, umarzalna pożyczka finansowana ze środków Funduszu Pracy oraz dofinansowanie wynagrodzeń pracowników. Ze względu na charakter tych instrumentów, ich przyznawaniem zajmują się powiatowe i wojewódzkie urzędy pracy.
Bardziej rozbudowane formy wsparcia przygotowała Agencja Rozwoju Przemysłu, której produkty są jednak przeznaczone dla większych podmiotów. ARP ma w swojej ofercie także specyficzny instrument dla branży transportowej – możliwość refinansowania na korzystnych warunkach umów leasingowych.
Tuż przed świętami wielkanocnymi ogłoszony został plan tzw. tarczy finansowej, czyli programu częściowo bezzwrotnych subwencji dla firm, które ucierpiały w wyniku epidemii i zatrudniają pracowników. Poza tym ułatwiony został dostęp do poręczeń kredytowych i gwarancji (w tym popularnych gwarancji de minimis). Dla niniejszego tekstu najważniejsze będą jednak nowe możliwości finansowania zwrotnego.
Wśród instrumentów wsparcia, które ulegną zmianie, są pożyczki unijne udzielane przez tzw. pośredników finansowych wybranych przez Bank Gospodarstwa Krajowego. Najczęściej rolę tę pełnią fundusze pożyczkowe lub inne instytucje otoczenia biznesu. W związku z epidemią rozszerzony został zakres kwalifikowalnych wydatków o finasowanie bieżącej działalności, np. zakup towarów czy materiałów niezbędnych do produkcji lub świadczenia usług. Pożyczkobiorcy – zarówno nowi, jak i ci, którzy spłacają pożyczki udzielone przez epidemią – będą mogli skorzystać z dodatkowej, co najmniej 6-miesięczna karencji w spłacie kapitału oraz 4-miesięcznych wakacji kredytowych w spłacie zobowiązań. Planowane jest także obniżenie oprocentowania.
Pożyczki udzielane przez poszczególnych pośredników finansowych różnią się jedynie szczegółami takimi jak formularze wniosków, metodologia oceny zdolności kredytowej, czy polityka dotycząca zabezpieczeń pożyczki. Większe różnice mogą występować między poszczególnymi województwami (środki przyznawane są w ramach tzw. regionalnych programów operacyjnych dostosowane do lokalnej specyfiki). Dane kontaktowe poszczególnych pośredników dostępne są na stronie: https://pozyczkiunijne.bgk.pl/
Zupełnie nowym instrumentem pożyczkowym przewidzianym specjalnie w celu łagodzenia skutków epidemii jest tzw. Pożyczka Płynnościowa finansowana ze środków Programu Operacyjnego Inteligentny Rozwój. Zgodnie z nazwą pożyczka ta ma na celu utrzymaniu bieżącej działalności pożyczkobiorcy i zapewnieniu jego płynności finansowej. Oprócz wydatków obrotowych możliwe jest jednak finansowanie także inwestycji. O pożyczkę mogą ubiegać się mikro, małe i średnie przedsiębiorstwa, które powstały nie później niż w 2019, a obecnie znajdują się w trudnej sytuacji w związku ze skutkami epidemii.
Pożyczka objęta będzie dotacją na pokrycie całkowitej wartości odsetek od kapitału. Ta w teorii nieco skomplikowana konstrukcja oznacza, ze przedsiębiorca będzie spłacał wyłącznie pożyczony kapitał bez odsetek. Nie przewiduje się także prowizji ani innych opłat związanych z oceną wniosku i udzieleniem pożyczki. Maksymalna kwota pożyczki to nawet do 15 mln zł, przy czym ostateczna wartość uzależniona będzie od kwoty wypłacanych wynagrodzeń lub obrotów firmy za rok 2019 oraz oczywiście od zdolności kredytowej i możliwości zabezpieczenia pożyczki.
Pożyczek udzielać będą pośrednicy finansowi wybrani przez Bank Gospodarstwa Krajowego w systemie podobnym jak w przypadku wyżej opisanych pożyczek unijnych. Udzielanie pożyczek przewidziane jest tylko do końca 2020 roku.
Kiedy piszę ten tekst, wiadomo już, że pożyczki o charakterze płynnościowym udzielane będą także ze środków Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Małopolskiego. Będą one wynosić do 500 tys. zł, a oprocentowanie będzie preferencyjne. Pożyczki te będą elementem Małopolskiej Tarczy Antykryzysowej przygotowanej przez Zarząd Województwa Małopolskiego. Pożyczki te również mają być dostępne u pośredników finansowych współpracujących z BGK.
Jak widać wachlarz form wsparcia jest dość szeroki. Opisane wyżej instrumenty pożyczkowe w połączeniu z innymi formami wsparcia mogą pomóc firmom przetrwać trudny czas. Jednocześnie warto zaznaczyć, że powyższy tekst obrazuje stan na koniec kwietnia 2020 r. a opisane rozwiązania są wciąż nowe lub wręcz na etapie wdrażania. Nie należy zatem czytać artykułu jak poradnika, ale raczej jako nakreślenie ram finansowania, które być może uległy modyfikacjom w trakcie trwania składu i druku tego numeru. Zachęcam natomiast do kontaktu z instytucjami otoczenia biznesu, które na bieżąco monitorują dostępne źródła finansowania i pomagają dobrać odpowiednie źródło do potrzeb i możliwości przedsiębiorcy.
Autor: Maciej Łata
Główny Specjalista ds. Funduszy Pomocowych, Pożyczkowych i Poręczeniowych
Tarnowska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A.
