Zaburzenia uprawiania hazardu są bez wątpienia problemem społecznym, który pociąga za sobą różnorakie konsekwencje zarówno dla samej jednostki, jak i jej otoczenia.
Konsekwencje nałogowego grania pojawiają się w wielu obszarach. Osoby uzależnione od hazardu podatne są także na inne choroby.
Nawet do 50% hazardzistów ma problemy z depresją, około 30% jest także uzależnionych od alkoholu lub narkotyków, a 25% osób uzależnionych od hazardu, które zgłosiły się na leczenie, próbowały wcześniej popełnić samobójstwo1. Zatem z uzależnieniem od hazardu mogą współwystępować inne zachowania szkodliwe, w tym sięganie po nielegalne substancje psychoaktywne, zaburzenia nastroju, zaburzenia osobowości, zachowania przestępcze2.
Motywacją do podjęcia terapii często jest przegrana lub doświadczanie innych poważnych strat. Podjęcie terapii jednak nie zawsze oznacza definitywne zakończenie gry. Osoby z zaburzeniami uprawiania hazardu mogą przerywać grę na pewien czas. Powroty do nałogowych wzorców zachowania są naturalnym etapem zmiany.
W Polsce prowadzone są tradycyjne formy oddziaływań pomocowych skierowanych do osób z zaburzeniami uprawiania hazardu (terapia ambulatoryjna, stacjonarna, grupy samopomocowe, programy pomocowe). Nieliczne placówki stacjonarne prowadzą terapię tylko dla osób z zaburzeniami uprawiania hazardu, większość z nich włącza osoby uzależnione od hazardu w programy skierowane do osób uzależnionych od substancji psychoaktywnych.
W ostatnich latach następuje bardzo szybki rozwój technologii, także w zakresie organizacji opieki zdrowotnej. Światowa Organizacja Zdrowia podkreśla potencjał e‑ Zdrowia (eHealth). e Zdrowie jest definiowane jako proces, w którym opieka zdrowotna jest skomunikowana i przekazywana przez środki elektroniczne i cyfrowe. Opieka zdrowotna w tym zakresie dodatkowo rozwinęła się w dobie pandemii Covid-19. Postęp doprowadził do opracowania elektronicznych systemów dokumentacji medycznej, a także platform do oceny stanu zdrowia pacjenta i pomocy w zarządzaniu tym stanem3. Rozwój dotyczy także interwencji z wykorzystaniemtelefonów komórkowych w celu leczenia różnych schorzeń. Mobile Health (mHealth) to połączenie Electronic Health (eHealth) i technologii smartfona4. „Interwencje m‑zdrowia (mHealth interventions), które opierają się na niektórych podstawowych funkcjach telefonów komórkowych, takich jak przesyłanie wiadomości tekstowych i nagrywanie wideo są korzystne, ponieważ pozwalają na monitorowanie przebiegu choroby/zdrowienia w czasie rzeczywistym oraz w środowisku naturalnym. Interwencje wykorzystujące bardziej skomplikowane możliwości technologiczne smartfonów (np. zaawansowany system operacyjny, interaktywny ekran touchpada, łączność z Internetem, czujniki ruchu, globalny system pozycjonowania – GPS itp.) mogą mieć dodatkowe korzyści, zapewniając interwencję właśnie wtedy, gdy pacjenci są w sytuacjach wysokiego ryzyka. W związku z tym coraz więcej badaczy zajmujących się zdrowiem pracuje nad rozwojem aplikacji mHealth na smartfony5.
Motywacją do podjęcia terapii często jest przegrana lub doświadczanie innych poważnych strat. Podjęcie terapii jednak nie zawsze oznacza definitywne zakończenie gry. Osoby z zaburzeniami uprawiania hazardu mogą przerywać grę na pewien czas.
Dla osób, które nie chcą skorzystać z obecnej na rynku polskim formy oddziaływań brakuje alternatywy w postaci samodzielnego zarządzania zmianą w zakresie zaprzestania lub ograniczenia grania hazardowego przy wykorzystaniu aplikacji mobilnej skierowanej do osób z zaburzeniami uprawiania hazardu. Dlatego też zespół z Uniwersytetu Jagiellońskiego pod kierownictwem dr Małgorzaty Piaseckiej rozpoczął w 2021 projekt, którego efektem końcowym będzie pierwsza wersja aplikacji mobilnej skierowanej do osób z zaburzeniami w uprawianiu hazardu o różnym nasileniu. Celem aplikacji jest wsparcie w ograniczeniu lub zaprzestaniu grania w gry hazardowe osób przejawiających zaburzenia w tym zakresie
Aplikacja dostępna będzie na smartfony. Wykorzystywać będzie możliwości charakterystyczne dla tych urządzeń mobilnych, w tym połączenie z Internetem, rozpoznawanie lokalizacji GPS. W dużej mierze odnosić się będzie do samooceny użytkownika.
Aplikacja ma pełnić następujące podstawowe funkcje:
- zwiększanie motywacji do zmiany poprzez samoocenę,
- natychmiastowy dostęp do empirycznie popartych strategii i technik radzenia sobie z przymusem grania oraz opracowanie własnych strategii w tym zakresie,
- wsparcie w identyfikacji i modyfikacji specyficznych dla hazardu zniekształceń poznawczych,
- identyfikacja bodźców wyzwalających przymus grania oraz wypracowanie przez użytkownika (w oparciu wcześniejszą psychoedukację) strategii radzenia sobie z nimi,
- identyfikacja osób wspierających i zapewnienie natychmiastowego dostępu do nich,
- planowanie i zarządzanie czasem, w tym stale monitorowanie aktywności w obszarze grania hazardowego, wyzwalaczy i sposobów radzenia sobie.
Ważne elementy aplikacji mieszczące się w powyższym zakresie to: narzędzia przesiewowe, moduł psychoedukacji, monitorowanie nasilenia przymusu grania oraz alert strategii radzenia sobie w tym zakresie, raport dotyczący najskuteczniejszych dla użytkownika sposobów radzenia sobie z przymusem grania oraz bodźcami wysokiego ryzyka, ostrzeganie użytkownika, gdy zbliża się do miejsc wysokiego ryzyka oraz strategie ich unikania, lista zdrowych aktywności, jako alternatywa dla grania oraz wybór sieci wsparcia społecznego.
Wiele z tych funkcji można dostosować do konkretnych potrzeb i preferencji poprzez wcześniejsze sprofilowanie przez użytkownika. Po zapoznaniu się z modułem psychoedukacyjnym powiązana z nim funkcja aplikacji staje się dostępna dla użytkownika.
Pełna wersja aplikacji będzie w otwartym dostępie dla wszystkich użytkowników.W Polsce możemy odnotować deficyt w zakresie rekomendowanych aplikacji, których skuteczność została dowiedziona. Aplikacje mobilne mogą być użyteczne i zwiększać ilość możliwych sposobów radzenia sobie przez osoby uzależnione z ryzykiem nawrotu. Tym samym mogą zwiększać prawdopodobieństwo bardziej skutecznego zarządzania nawrotem. Dodatkowo zwiększając ofertę strategii i narzędzi związanych z ograniczeniem nawrotów choroby, dajemy możliwość osobom uzależnionym skorzystania z oferty zgodnie z indywidualnymi preferencjami. Istotne jednak jest także, aby wprowadzone strategie, w tym, aplikacje mobilne, były oparte na podstawach teoretycznych o potwierdzonej skuteczności oraz w oparciu o wyniki badań naukowych oraz wyniki ewaluacji tak jak to ma miejsce w powyższej aplikacji.
1 https://www.uzaleznieniabehawioralne.pl/hazard/faq-patologiczny-hazard
2 Por. M. Piasecka, A. Nastazjak , Zachowania przestępcze, uzależnienia oraz inne zaburzenia współwystępujące w: J. Kusztal, M. Piasecka, A. Nastazjak Profilaktyka uzależnienia od hazardu oparta na dowodach naukowych, Wydawnictwo UJ, Kraków 2021, s. 38-49.
3L. Menvielle, A.F. Audrain-Pontevia, W. Menvielle (red.), The Digitization of Healthcare, London 2017, s. 277-278, za: M. Piasecka, Ł. Szwejka, System oparty na technologii mobilnej w zapobieganiu nawrotom w uzależnieniach, w: M. H. Kowalczyk, D. Mackojć (red.) Karanie, terapia, resocjalizacji. W poszukiwaniu najlepszych rozwiązań. Wyd. Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń, 2021, s. 347-358.
4 S. Adibi (red.), Mobile Health. A Technology Road Map, Springer International Publishing Switzerland 2015, s.1, za: M. Piasecka, Ł. Szwejka, System oparty, op. cit.
5 S. E. Meredith, S. M. Alessi, N.M. Petry, Smartphone applications to reduce alcohol consumption and help patients with alcohol use disorder: a state-of-the-art review, „Advanced Health Care Technologies” 2015: 1, s. 47-54, za: M. Piasecka, Ł. Szwejka, System oparty, op. cit.
Bibliografia
• Adibi S. (red.), Mobile Health. A Technology Road Map, Springer International Publishing Switzerland 2015, s.1, za: M. Piasecka, Ł. Szwejka, System oparty, op. cit.
• E. S. Meredith, Alessi S. M., Petry N.M., Smartphone applications to reduce alcohol consumption and help patients with alcohol use disorder: a state‑of‑the‑artreview, „Advanced Health Care Technologies” 2015: 1, s. 47–54, za: M. Piasecka, Ł. Szwejka, System oparty, op. cit.
• https://www.uzaleznieniabehawioralne.pl/hazard/faq‑patologiczny‑hazard
• Menvielle L., Audrain‑Pontevia A.F., Menvielle W. (red.),The Digitization of Healthcare, London 2017, s. 277–278,za: M. Piasecka, Ł. Szwejka, System oparty na technologii mobilnej w zapobieganiu nawrotom w uzależnieniach,w: M. H. Kowalczyk, D. Mackojć (red.) Karanie, terapia,resocjalizacji. W poszukiwaniu najlepszych rozwiązań. Wyd. Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń, 2021, s. 347–358.
• Piasecka M., Nastazjak A., Zachowania przestępcze,uzależnienia oraz inne zaburzenia współwystępujące w: J. Kusztal, M. Piasecka, A. Nastazjak Profilaktyka uzależnienia od hazardu oparta na dowodach naukowych, Wydawnictwo UJ, Kraków 2021, s. 38–49.
Małgorzata Piasecka, Łukasz Szwejka, Marcin Kącki,
Instytut Pedagogiki Uniwersytet Jagielloński